Een scheiding heeft altijd impact op kinderen. Hoe groot deze impact is, hangt af van verschillende factoren. Een van deze factoren is de leeftijd van het kind. De leeftijd en ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevind, is van invloed op hoe het kind de scheiding ervaart. In verschillende blogs deel ik de belangrijke aandachtspunten per leeftijd en ontwikkelingsfase. Wanneer je hier meer over weet als ouder, zorgt dat er voor dat je bewuster met de situatie omgaat en je je kind beter kunt steunen.
In onderstaande blog lees je meer over kinderen in de kleuterleeftijd.
De kleutertijd.
In de kleutertijd wordt de wereld van je kind een stuk groter. Kleuters kunnen meer vooruit kijken en anticiperen op wat er komen gaat. Hij/zij gaat naar school, de BSO en maakt speelafspraken met vriendjes of vriendinnetjes. Kleuters gaan voor avontuur en verkennen de wereld vol enthousiasme, vastberadenheid, verbazing en verwondering. Kleuters zijn steeds minder afhankelijk van jouw verzorging en worden steeds zelfstandiger. Je kleuter kan zich bijvoorbeeld zelf aan- en uitkleden, zelfstandig eten en naar de wc gaan. Kleuters lijken hierdoor sterk onafhankelijk. Toch kan een kleuter intens gevoelig zijn voor kritiek, afwijzing en straf.
Kleuters vormen een beeld van zichzelf en oefenen met redeneren, zelfbeheersing, emoties benoemen en zich verbaal uiten. Zij worden zich steeds meer bewust van de wijze waarop anderen op hen reageren. Zeker papa en mama betekenen alles voor een kleuter. Een kleuter meet zijn/haar zelfbeeld aan de manier waarop jij met hem/haar omgaat. In deze leeftijdsfase associeert het kind het gedrag van degene die het meest dichtbij staan, met zijn/haar gevoel over zichzelf. Het blijkt dat kinderen tot en met de volwassenheid mensen en situaties opzoeken, die het zelfbeeld van hem/haar versterken en bevestigen – van wat ouders in deze kleuterperiode hebben voorgespiegeld. Het is dus goed om je bewust te zijn van het feit dat je kind buitengewoon gevoelig is voor wat jij en je ex-partner doen, voelen en zeggen in zijn/haar aanwezigheid.
Welke invloed wil jij hebben op het zelfbeeld van je kind? Wat zou je hiervoor willen doen, voelen en zeggen als je kind bij je in de buurt is? Wat betekent dit voor de momenten dat je samen bent met de andere ouder en je kind?
Kleuters hebben het verlangen om alles te begrijpen. Waarom-vragen worden achter elkaar gesteld. Zo ook vragen over de scheiding, bijvoorbeeld “Waarom zijn jullie uit elkaar?” “Waarom vind je papa niet meer lief” “Waarom kunnen jullie het niet goedmaken met elkaar?” Je antwoorden helpen je kind om de wereld en de situatie om hem heen te begrijpen. Het is belangrijk om eerlijke antwoorden te geven op het niveau van je kind. Vraag je af of je kind geholpen is met het antwoord dat je geeft. Over het algemeen kun je stellen dat antwoorden waarbij een van de ouders zwart gemaakt/ in een negatief daglicht gezet wordt, niet helpend zijn.
Kleuters denken nog egocentrisch en denken dat de hele wereld om hen draait. In de ogen van de kleuter is dit werkelijk zo. Dit kan er echter voor zorgen dat een kleuter zich intens schuldig kan voelen over de scheiding. Een kleuter denkt dat hij/zij de drijvende kracht is achter alles wat er gebeurt in hun wereld. Zo ook de scheiding. Het is belangrijk om hier alert op te zijn. Wellicht merk je veranderingen in het gedrag van je kind. Het kan zijn dat je kind zich extra lief gaat gedragen na een scheiding of heel vaak sorry zegt zonder dat hier een aanleiding voor is. Het is essentieel om vaak te herhalen dat je kind niet de schuld heeft aan de scheiding. Benoem regelmatig dat je kind niets gevoeld, gedacht, gedaan of gezegd heeft wat de scheiding heeft veroorzaakt.
Teven
s is het voor kleuters, net als voor kinderen op andere leeftijden, erg belangrijk om te horen dat zij van hun vader en hun moeder mogen houden. Het is voor kleuters heel erg fijn om deze bevestiging expliciet te horen. Moedig je kind daarom aan om contact met de andere ouder te zoeken en te blijven behouden.
Kleuters ontdekken de verschillen tussen jongens en meisjes. Het identificeren met de ouders is hierbij een belangrijk onderdeel. Vaak zie je dat kleuters zich in deze fase sterker aangetrokken voelen tot de ouder van de andere sekse. Een scheiding kan dit proces wat ingewikkelder maken. Zie het niet als persoonlijke afwijzing als je dochter meer naar haar vader trekt en zegt graag bij haar vader te zijn. Dit hoort bij een normale ontwikkelingsfase. Om dezelfde rede zal zij later juist graag bij jou zijn.
Kleuters ervaren het als persoonlijke afwijzing als hun vader of moeder het huis verlaat. Bij jonge kinderen zie ik regelmatig een gevoel van boosheid. Ze zijn boos op een of beide ouders. In de ogen van je kind ben jij degene die de scheiding heeft veroorzaakt. Dit gevoel maakt kinderen echter vaak ook in de war. Hij/zij houdt nog steeds van je en is dol op je als vader/moeder. De boosheid komt echt geheel vanuit eigen pijn. De meeste kinderen zijn ook bang om hun gevoelens direct te uiten. Ze verplaatsen hun boosheid en worden agressief of gemeen tegen vriendjes, dieren of anderen. Er zijn ook kinderen die hun boosheid verstoppen en op afstand willen houden. Het is belangrijk om een veilige plek voor je kind te creëren, waar hij/zij zijn/haar boosheid kan uiten. Je kunt samen met je kind op zoek gaan naar alternatieve manieren, om zijn/haar boosheid op een adequate manier te uiten.
Het komt regelmatig voor dat kleuters tijdelijk een terugval krijgen in hun ontwikkeling, wanneer ouders gaan scheiden. Het kan zijn dat je kind meer gaat jengelen, met een babystem praat, gaat duimzuigen of opeens weer in zijn bed/broek plast. Dit is een teken van stress en noem je ook wel regressieverschijnselen. Lees hier meer over in deze blog.