In dit artikel geef ik antwoord op de vraag; wat is parentificatie?

Parentificatie betekent dat een kind de rol van ouder overneemt.
Dit gebeurt regelmatig wanneer de scheiding plaats vindt tijdens de puberteit van kinderen, maar het komt ook zeker op jonge(re) leeftijd voor. Vaak zijn het oudste kinderen in een gezin, die deze rol op zich nemen.

Na een scheiding verandert er veel in het gezinssysteem. Waar voorheen duidelijk was wat ieders plek was, verandert dit letterlijk en figuurlijk na een scheiding.

Toen mijn ouders scheidden ging mijn moeder ergens anders wonen. Ik bleef, met mijn zus, broertje en zusjes, bij mijn vader wonen.

Mijn vader bleef dus alleen achter met de kinderen en er was letterlijk een lege plek in huis.
Een lege plek, welke duidelijk te voelen was in het gebroken gezin. De veel voorkomende lege plek die ontstaat na een scheiding of ander verlies. Deze lege plek werd snel opgevuld… Niet door een nieuwe vrouw, maar door een kind die de rol van ouder overnam. Veel kinderen vullen de lege plek automatisch op. Dat deed ik dus ook.

• Ik voelde me verantwoordelijk voor mijn vader, mijn broertje en zusjes.
• Ik zag de pijn en het verdriet van mijn vader en luisterde naar al zijn gekwetste gevoelens en verhalen.
• Ik stelde een kook-rooster op, zodat er gezonde maaltijden op tafel kwamen.
• Ik ging vroeg naar huis wanneer ik met vriendinnen in de stad was, omdat er gekookt en schoongemaakt moest worden thuis.
• Ik voelde me schuldig wanneer mijn zusje zich verdrietig en alleen gevoeld had, terwijl ik een dag niet thuis (aan het werk) geweest was.

Zomaar een aantal voorbeelden uit die tijd. Dat is dus parentificatie, zo weet ik nu. Er zijn verschillende vormen van parentificatie. Ik nam de ouderrol op me, terwijl ik nog een kind was.

En dat doen veel meer kinderen na een scheiding:
Een kind past zich onbewust aan aan de ouderlijke (bewuste en onbewuste) behoeften. Dit gebeurt vanuit gebondenheid en loyaliteit. Een kind is geneigd om zich naar het afgesplitste deel van ouders te voegen. Zo gebeurt het dat een kind de ouder opvangt, luistert naar zijn/haar problemen en klachten over bijvoorbeeld de ex-partner. Er zijn verschillende vormen van parentificatie.

Het spreekt, waarschijnlijk, voor zich dat dit geen wenselijke positie is voor je kind. Deze kinderen zijn vroeg wijs en verliezen hun speelsheid en kinderlijkheid. Lees daarom hier hoe je parentificatie voorkomt en wat je kunt doen wanneer je dit merkt bij je kind.

Een kind wil de pijn van de scheiding voor de ouder verzachten.

Dit betekent echter niet direct dat er sprake is van parentificatie wanneer je kind kind extra lief is voor jou tijdens of na de scheiding. Ieder kind zorgt; dat is een positieve en menselijke eigenschap. Zorgen voor anderen is een gezonde sociaal emotionele ontwikkeling.

Je spreekt pas van destructieve parentificatie als een kind op een ongepaste manier voor ouders zorgt. Dit gebeurt wanneer een kind, bijvoorbeeld vanuit schuldgevoel, alles in het werk stelt om de negatieve gebeurtenissen en gevoelens ongedaan te maken. Bijvoorbeeld:

• Een kind wat zich aanpast en daarin geen lat lijkt te hebben.
• Een kind die zich niet voor de nood van ouders kan afsluiten.
• Een kind die zich opoffert op om de ouders gevoelens van pijn te besparen.
• Een kind die zich verantwoordelijk voelt voor de problemen van ouders.
• Een kind die de behoeften van ouders vervult, denk aan steun, begrip en een luisterend oor.
• Een kind die zijn eigen angsten en verdriet verbergt. („Mijn moeder heeft het al moeilijk genoeg”)

Het is belangrijk dat ouders de intenties van hun kind zien, erkennen en hun kind het gevoel geven dat zij er toe doen.

Daarnaast is het belangrijk om grenzen aan te geven richting je kind. Leg uit dat je de intentie van je kind ziet en zeg vervolgens tegen je kind dat hij/zij een kind is en niet voor jou hoeft te zorgen. Geef aan dat jij de ouder bent en goed voor jezelf kunt zorgen. Kom voor jezelf, je eigen rol en je eigen plek op. Geef een grens aan, hier help je je kind het beste mee; tot hier en niet verder.

Wanneer je als ouder de kinderzorg niet ziet, erkent en afgrenst, dan raken deze kinderen zichzelf kwijt. Zij ontwikkelen weinig zelfvertrouwen en groot schuldgevoel. Zij kunnen met hun verdriet negens heen en voelen zich eenzaam. Dat is voor niemand wenselijk, dus lees hier nog meer tips over hoe je parentificatie voorkomt en wat je kunt doen wanneer je dit merkt bij je kind.

Welke veranderingen in het gezinssysteem merk jij in jouw gezin tijdens en na de scheiding? Laat het weten als reactie hieronder.